عاشورای تهران و «حماسۀ! 9 دی»

عاشورای خونين تهران و «تجمع 9 دی»
سید محمد جواد موسوی

... ترس آن دارم که ادامه وضع موجود همه نیروهای موثر در نظام را به توجیه گرانی دروغگو تبدیل کند و دنیا و آخرت آنان را در معرض لطمه های جبران ناپذیر قرار دهد.
میر حسین موسوی – بیانیۀ شماره 1

به نظر می­رسد نظام علاقه دارد افکار عمومی به «تجمع 9 دی» توجه بیشتری داشته باشد. مقام معظم فرمودند این رویداد یکی از قله های تاریخ جمهوری اسلامی است و باید در تقویم­ها ثبت شود. مجریِ مناظره­ های صدا و سیما نیز از میهمانان، خصوصاً آنهایی که از جهتی منتقد محسوب می­شوند، می­پرسید: نظر شما دربارۀ «حماسه 9 دی» چیست؟ به نظر شما پیامِ «حماسۀ 9 دی» چیست؟ به گمان من مهمانان برنامه هرکدام به دلیلِ ملاحظاتی نمی­توانند نظر واقعی خود را درباره ­ی «تجمع 9 دی» بیان کنند. من، به عنوان یکی از حامیان جنبش سبز، مایلم در اینجا به صراحت نظرم را دربارۀ «حماسۀ! 9 دی» بیان کنم و توجه همگان را به پیام­های این «حماسه» جلب کنم.

پیش از ورود به موضوعات مناقشه بر انگیز ابتدا چند نکتۀ را یاد آوری می­کنم:

«تجمع 9 دی» به وقایع بعد از انتخابات و به طور خاص و ویژه به اتفاقات روز عاشورا در تهران مربوط می­شود. بگذريم كه قرار بود راهپيمايي باشد و با توجه به نرسيدن حدنصاب لازم به تجمعي بسنده شد.

در بعد از ظهر 9 دی جمعیت قابل توجهی در میدان انقلاب و خیابان­های اطراف حاضر بودند و شعارهایی دادند که همگان شنیدیم. (رسانه ­های نظام جمعیت حاضر در تظاهرات را تا 4 میلیون نفر اعلام کرده­ اند. بر اساس تخمین من جمعیت مطمئناً بیش از 500 هزار نفر نبوده است اما تعداد جمعیت تأثیری در آنچه در ادامه خواهم گفت ندارد.) (فرض می­کنم آن جمعیت به میل و اراده خود آمده بودند و اگر تسهیلات فراهم شده برای آنها فراهم نشده بود باز هم در آن تظاهرات شرکت می­کردند.)

افرادی که در تظاهرات 9 دی شرکت کردند چه کسانی بودند و چرا در این تظاهرات شرکت کردند؟

افرادی که در تظاهرات 9 دی شرکت کردند عمدتاً افراد متدین و مذهبی بودند و گمان می­کردند در روز عاشورا اتفاقاتی شبیه به اتفاقاتی که رسانه ­های نظام می­گفتند رخ داده است. رسانه­ های نظام می­گفتند:

روز عاشورا هنگامی که دوستدارن امام حسین در حال عزاداری بودند عده­ ای از دشمنان دین و امام حسین، اوباشِ بی­دینِ سلطنت­ طلبِ بهاییِ منافقِ بدحجابِ ...، که البته تعدادشان زیاد هم نبود، از فرصت استفاده کردند و به بعضی خیابان­های تهران آمدند و امام حسین، قرآن و سایر مقدسات از جمله اصل ولایت را مورد بی­ احترامی و هتک حرمت قرار دادند، مثلاً:

• با سر و وضع نامناسب (احیاناً بی­حجاب یا حتی لخت) به صورت دسته جمعی به شادمانی پرداختند (چنین القا می­شد که احیاناً دست میزدند و با یکدیگر می­رقصیدند و چه بسا زنان مومن و محجبه را مجبور کردند حجاب خود را بردارند و آنها را همراهی کنند و ...)

• به مجالس عزای امام حسین حمله کردند. این مجالس را بهم ریختند و عزاداران را مورد ضرب و شتم قرار دادند.

• پرچم­های امام حسین را پایین کشیدند آتش زدند و همچنین به قرآن نیز توهین کردند.

• به اموال عمومی و اموال شخصی افراد خسارت وارد کردند (مثلاً ماشین­های مردم بانک­ها و مغازه­های مردم را آتش زدند و ...)

کسانی که در راهپیمایی 9 دی شرکت کرده بودند گمان می­کردند گزارش نظام از وقایع روز عاشورا گزارش صادقانه­ ای است. آنها ناراحت و خشمگین بودند و آمده بودند تا به این اعمال اعتراض کنند و از نظام بخواهند با مسببین این حوادث برخورد کند.

به نظر من اغلب کسانی که در تظاهرات 9 دی شرکت کردند فریب خورده بودند. نظام آنها را فریب داده بود و از عقاید و احساسات مذهبیِ آنها سوء استفاده کرده بود. در عاشورای تهران اتفاقاتی که اغلب شرکت کنندگان تظاهرات 9 دی گمان می­کرند رخ نداده بود. صدا و سیما و سایر بوق­های تبلیغاتی نظام به آنها دروغ گفته بودند و آنها را فریب داده بودند. البته همۀ شرکت­ کنندگان در آن تظاهرات را نمی­توان فریب­خورده دانست؛ خودِ فریباکاران نیز در آن تظاهرات شرکت کرده بودند. بر این اساس «تجمع 9 دی» را می­توان «تظاهرات فریب­کاران و فریب­خوردگان» دانست.

آنچه در عاشورا اتفاق افتاد را نمی­توان در چند جمله گزارش کرد اما کلیت اتفاقات آن روز به این صورت بود:

• جماعتی از مردم که گمان می­کردند نظام به صورت­های مختلف به حقوق مردم (یا بخشی از مردم) تجاوز کرده و به آنها ظلم میکند، تصمیم گرفتند در روز عاشورا به این ظلم اعتراض کنند. روز عاشورا به این دلیل انتخاب شده بود که این جماعت اعتراض به ظلم را پیروی از امام حسین می­دانستند و بعلاوه گمان می­کردند احتمال اینکه نظام با نیروهای نظامیِ رسمی و غیر رسمیِ خود به دسته­های عزاداری حمله کند و عزاداران را مورد ضرب و شتم قرار دهد کمتر است و در نتیجه در این شرایط امنیت بیشتری خواهند داشت. همچنین روز عاشورا مصادف با هفتمین روز فوت آقای منتظری بود؛ آیت الله منتظری مرجع تقلید بودند و مدت­ها توسط نظام مورد ظلم و ستم قرار گرفته بودند. نظام اجازه نمی­داد برای این مرجع تقلید مراسم ختم و هفت برگزار شود. نهایتاً معترضین کم و بیش چنین توافق کردند که در روز عاشورا برای عزاداری اعتراضی و برگزاری مراسم هفت آقای منتظری در مسیر میدان امام حسین تا میدان آزادی حضور پیدا کنند. اولین گروه­هایی که به سمت این مسیر حرکت کردند با سرکوب بسیار خشنِ نیروهای رسمی و غیر رسمی نظام مواجه شدند و بسیاری از آنها زخمی شدند. کم کم جمعیت افزایش پیدا کرد بطوری که در بسیاری از نقاط تعداد نیروهای نظامی برای کنترل جمعیت معترض کافی نبود. نیروهای نظامیِ رسمی و به خصوص نیروهای نظامیِ غیرِ رسمی نظام که تقریباً بین معترضین گیر افتاده بودند احساس خطر می­کردند و این باعث می­شد کنترل خود را در اعمال خشونت از دست بدهند. اغلب شهدای روز عاشورا در اثر این نوع خشونت­ها کشته شدند. این وقایع از حدود ساعت 10 صبح شروع شد و حداکثر حدود ساعت 4 بعد از ظهر پایان یافت. (جمعیت افرادی که در عزاداری اعتراضی روز عاشورا شرکت کردند در استدلال من تاثیری ندارد اما بر اساس یک تخمین معقول با اطمینان می­توانم ادعا کنم این جمعیت حداقل دو برابر جمعیت شرکت­ کننده در تظاهرات 9 دی بود.)

به نظر من توصیف فوق یک توصیف صادقانه از کلیت اتفاقاتی است که در عاشورای تهران رخ داده است و بر این اساس مدعی هستم «تجمع 9 دی» تظاهرات فریب­کاران و فریب­خوردگان بود. (به نظر من اینکه بعضی از معترضین در مقابل خشونت نظامیانِ رسمی و غیر رسمی نظام از خود دفاع کرده ­اند یا برای کاهش تاثیر گاز اشک­آور آتش روشن کرده­ اند بخشی از کلیت اتفاقات آن روز نیست. اما اگر مایل هستید می­توانید این موارد را نیز در توصیف کلیت ماجرا در نظر بگیرید.)

پیام «حماسۀ 9 دی» چیست؟

به نظر من پیام «تجمع 9 دی» بیش از هر چیز این است که دست­ اندرکاران نظام خود را به دین و اخلاق پایبند نمی­دانند و دین، اعتقادات و احساسات دینی مردم نزد ایشان ابزاری است در خدمت حفظ قدرت. پیام «تجمع 9 دی» این است که از نظر نظام، امام حسین، قرآن و سایر مقدسات ابزاری است تا حاکمان در موقع لزوم مخالفان خود را به دشمنی با این مقدسات متهم کنند و با سوء استفاده از احساساتِ کسانی که از واقعیت­ها بی­خبرند سرکوب معترضین را توجیه کنند. نظامی که به این درجه از فساد رسیده باشد حتماً احتیاج به اصلاح دارد و اصلاح آن دشواری­های بیشتری خواهد داشت. اولین پیام «تجمع 9 دی» این است که باید عزم خود را برای اصلاح نظام راسخ­تر کنیم.

پیامِ دیگرِ «تجمع 9 دی» این است که هنوز جماعتی از مردم کشورمان فریب بوق­های تبلیغاتی نظام را می­خورند و به وسیلۀ این بوق­ها به حرکت در می­آیند. این جماعت را دریابیم. نگذاریم نظام از بی­خبري آنها سوء استفاده کند. این وظیفه علی القاعده در درجه اول بر عهدۀ روحانیون است اما هر چند در بین روحانیون نیز انسان­های آزاده و شجاعی یافت می­شود اما در مجموع به نظر می­رسد روحانیت مایل نیست به وظیفۀ خود عمل کند. باید خودمان دست­بکار شویم.

چه حوادثی از بین وقایع مربوط به عاشورای تهران بی­سابقه بودند؟

به نظر من استفاده از خشونت عریان برای سرکوب معترضین و همچنین کشتار معترضین یا دروغ­گویی مسؤلین در نسبت دادن این موارد به دیگران اموری نیست که برای اولین بار در عاشورا افتاق افتاده باشد. مشابه این خشونت­ها بعد از سخنرانی مقام معظم در نماز جمعه 29 خرداد تقریباً در همۀ تجمعات معترضین رخ داده است. هر چند بعضی انواع خشونت (مثلاً رد شدن با ماشین نظامی از روی معترضین) برای اولین بار در عاشورا مشاهده شد اما به نظر می­رسد اتفاقاتی نظیر رد شدن از روی معترضین بیشتر ناشی از بی­ تدبیری نظامیان در صحنه­ ی درگیری بوده است و مسؤلین امنیتی و انتظامی در جلسات تصمیم ­گیری خود چنین روشی را برای سرکوب معترضین انتخاب نکرده­ اند. البته اینکه این موارد بر اساس برنامه­ ریزی و دستور مستقیم نظام رخ نداده است از نظام سلب مسئولیت نمی­کند (خصوصاً با در نظر داشتن اینکه نظام با کسانی که در تجمعات قبلی خشونت‌های کنترل نشده علیه مردم مرتکب شدند، هیچ برخوردی نکرده است). اما به نظر من در مورد وقایع مربوط به عاشورا باید به دسته گل­های جدیدی که نظام به آب داده است و ظاهراً برای انجام آنها برنامه­ ریزی هم کرده بوده بیشتر توجه کنیم. به عنوان سه مورد از مهمترین این موارد می­توان به امور زیر اشاره کرد:

• 1- هتک حرمت امام حسین و قرآن توسط بوق­های تبلیغاتی نظام از این طریق که نظام از این مقدسات به عنوان ابزارِ سرکوبِ معترضین استفاده کرد. نظام توهین و تعرض به مقدسات را به دروغ به معترضین نسبت داد تا زمینه سرکوب و اعمال خشونت بر ضد آنها را فراهم کند. این کار توهین آشکار به مقدسات است.

• 2- حمله به مراسم سوگواری و عزاداری و بهم زدن مراسم عزای امام حسین. مهمترین مراسم همان مراسم ظهر عاشورای تهران بود. عده­ی از معترضین حتی پیش از آنکه بتوانند در مراسم شرکت کنند مورد ضرب و جرح قرار گرفتند و عده­ای نیز پس از اینکه مراسم خود را آغاز کرده بودند با خشونت نظامیان رسمی و غیر رسمی نظام مواجه شدند و نتواستند به عزاداری ادامه دهند. غیر از مراسم ظهر عاشورا موارد دیگری را هم می­توان ذکر کرد: حمله به حسینه­ی جماران و به هم ریختن مراسم آن در شب عاشورا (هنگامی که نیروهای غیر رسمی نظام به حسینیه جماران حمله کردند آقای خاتمی در حال ذکر مصیبت بود). حمله به مراسم عزاداریِ مجمع محققین و مدرسین حوزه علمیه، بهم ریختن مراسم و ضرب و شتم عزاداران در قم. مشابه این موارد در مشهد برای مراسم عزاداریِ بیت آقای صانعی و همچنین در شیراز برای مسجد آقای دستغیب نیز رخ داده است.

• 3- معمولاً حتی در جنگ­های رسمی بین دو کشور بیگانه نیز دو طرف متخاصم قواعدی را رعایت می­کنند. مثلاً به بیمارستان­های مجروحین حمله نمی­کنند و از طرف دیگر از بیمارستان­ها به عنوان سنگر یا انبار مهمات استفاده نمی­کند. اما نظام در حمله به معترضین، که از مردم خودش بودند و به هیچ سلاحی هم مجهز نبودند، حتی به این حداقل­ها نیز پایبند نبود. در آن روز معترضین پس از اینکه از خشونت نیروهای نظامی در خیابان­های اصلی به خیابان­های فرعی و کوچه­ها پناه می­بردند، برای اینکه مانع حملۀ موتورسواران مسلح شوند ورودی خیابان­ها را با موانعی مسدود می­کردند. نظام برای اینکه راه حملۀ به معترضین را باز کند آمبولانس­های ویژه­ای را تدارک دیده بود و در این مواقع آنها را به این کوچه­ها می­فرستاد تا معترضین به خیال اینکه مجروحی در این آمبولانس­ها قرار دارد راه را باز کنند. سرنشینان این آمبولانس­ها که توسط نیروهای اطلاعاتی و امنیتی هدایت می­شدند پس از باز کردن مسیرِ حملۀ نیروهای نظامی شرایط را به فرمانده گزارش می­داند و سپس نیروهای نظامیِ موتورسوار به معترضین حمله می­کردند.

اما سخن من با اصحاب «حماسۀ! 9 دی»:

از میان «حماسه ­سازان 9 دی!» من با فریب­کاران سخنی ندارم؛ آنها راه خود را آگاهانه انتخاب کرده­اند. اما شما ای فریب­ خوردگان!

• ممکن است از نظر شما اهمیتی نداشته باشد که حاکمانِ بی­کفایت و نالایق سرمایه­ های کشور را تباه می­کنند و هزینه­های مختلف آن را اقشار مختلف مردم تحمل می­کنند.

• ممکن است از نظر شما اهمیتی نداشته باشد که در انتخابات گذشته تخلف­های متعدد رخ داده است و این انتخابات به هیچ عنوان عادلانه نبوده است.

• ممکن است از نظر شما اهمیتی نداشته باشد که نظام در انتخابات تقلب کرده است یا شاید گمان می­کنید تقلبی صورت نگرفته است.

• ممکن است از نظر شما اهمیتی نداشته باشد که نظام شبانه به خوابگاه­های دانشجویان حمله کرده است و دانشجویان را مضروب و مجروح کرده است و جمعی را بدون دلیلِ موجه بازداشت کرده است.

• ممکن است از نظر شما اهمیتی نداشته باشد که نظام عده­ای بی­گناه را زندانی کرده و آنها را از حقوق اولیۀ شان محروم کرده است.

• ممکن است از نظر شما اهمیتی نداشته باشد که نظام عده­ای را به جرم شرکت در تجمعات مسالمت آمیز بازداشت کرده و چنان تحت شکنجه قرار داده که تعدادی از دانشجویان در اثر شکنجه جان داده­اند.

• ممکن است از نظر شما اهمیتی نداشته باشد که نظام حتی حق برگزاری تظاهرات سکوت را نیز از معترضین سلب کرده است و هنگامی که معترضین می­خواهند در تظاهرات عمومیِ رسمی (مانند نماز جمعه یا 13 آبان) شرکت کنند آنها را به نحو وحشیانه­ای مورد ضرب و جرح قرار می­دهد.

فرض کنیم این موضوعات برای شما مهم نیست و اعتراض شما را بر نمی­ انگیزد اما لابد توهین به قرآن و امام حسین برای شما مهم بوده است. مگر برای اعتراض به همین موضوع در تظاهرات 9 دی شرکت نکردید؟

من از شما می­پرسم آیا سوء استفاده از مقدسات برای سرکوب معترضین توهین به مقدسات نیست؟ نظام به دروغ مدعی شده است معترضین به امام حسین و قرآن توهین کرده­اند تا احساسات مذهبی شما را تحریک کند و از حضور شما جهت سرکوب معترضین استفاده کند. در واقع نظام از احساسات و عقاید مذهبی شما سوء استفاده کرده است و امام حسین را به ابزاری برای سرکوب مخالفان خود تبدیل کرده است. این توهین به مقدسات است. حتی اگر معتقدید عزاداری اعتراضی معترضین در ظهر عاشورا عزاداری واقعی نبوده و ضرب و جرح شرکت­ کنندگان در این مراسم مصداق هتک حرمت عزای امام حسین نیست، استفاده ابزاری از امام حسین برای سرکوب مخالفان توهینی است که قابل انکار نیست. در واقع آن کس که به امام حسین و قرآن توهین کرده خودِ نظام است. پس شما هم باید به نظام اعتراض کنید. به معترضین بپیوندید!

من شما را به تساهل، مدارا، احترام به عقاید و حقوق دیگران و چیزهایی از این قبیل فرا نمی­خوانم. گمان می­کنم که احتمالاً به این قبیل دعوت­ها خوش­بین نیستید. من شما را به حمایت از حقوق مظلومین و اعتراض به ظالم فرا نمی­خوانم. فرض می­کنم که چنین دعوتی عزمی در شما بر نمی­ انگیزد. من شما را به «بصیرت» فرا می­خوانم! همان چیزی که بوق­های تبلیغی نظام برای تبلیغ آن گوش فلک را کر کرده اند. بار دیگر اتفاقات اخیر را مرور کنید. خودتان قضاوت کنید: هتک حرمت امام حسین توسط کدام طرف صورت گرفت؟